Άμφια, καλύμματα και σκεύη της Θείας Λατρείας Ζ’

(ο ναός και τα τελούμενα)

Προσκομιδή. (συνέχεια από το προηγούμενο).

Αφού ολοκληρωθεί η κάλυψη των Δισκοποτήρων, ο ιερέας αναγιγνώσκει την ευχή της προσκομιδής, θυμιατίζει κύκλω την Αγία Τράπεζα και κάνει απόλυση.

Στο δεξιό μέρος του Ιερού Βήματος υπάρχει ειδικά διαμορφωμένος χώρος όπου βρίσκεται ο νιπτήρας και το χωνευτήριο.

Ο Νιπτήρας είναι μικρή βρύση όπου νίπτουν τα χέρια τους οι λειτουργοί μόλις λάβουν καιρό και ενδυθούν και πριν αρχίσουν την προσκομιδή, καθώς επίσης και στο τέλος της Θείας Λειτουργίας.

Το χωνευτήριο είναι χώρος όπου ρίπτονται όλα τα υγρά τα οποία προέρχονται από τελετές και μυστήρια και τα οποία δεν πρέπει να ρίπτονται αλλού (π.χ. νερό της βαπτίσεως, αγιασμός και άλλα).

Στο ανατολικότερο μέρος του ναού και του Ιερού βήματος (πίσω από την Αγία Τράπεζα) βρίσκεται το Σύνθρονο.

Το Σύνθρονο είναι ο θρόνος του Επισκόπου. Δεξιά και αριστερά του υπάρχουν συνήθως μικρότερα καθίσματα. Το σύνθρονο είναι κατά την παράδοση η κανονική θέση του Επισκόπου. Και μάλιστα το σύνθρονο ανήκει αποκλειστικά στον επιχώριο αρχιερέα. Στο σύνθρονο ανέρχεται ο επίσκοπος κατά την Θεία Λειτουργία όταν ψάλλεται η φήμη του.

Με τον καιρό και με την ανάπτυξη του τέμπλου το σύνθρονο περιέπεσε σε αχρηστία και μεταφέρθηκε αριστερά, στον κυρίως ναό, απέναντι από τον θρόνο του αυτοκράτορα. Μετά την άλωση της Πόλεως συγχωνεύτηκε με τον αυτοκρατορικό θρόνο στον οποίον και ανήλθε πλέον ο επίσκοπος προς εμψύχωση των υπόδουλων πιστών.

Παραπλεύρως του Ιερού Βήματος βρίσκεται μικρή αίθουσα η οποία ονομάζεται Σκευοφυλάκιο.

Είναι ειδικά διαμορφωμένο και φυλάσσονται τα καλύμματα του ναού, τα ιερά σκεύη και όλα τα άλλα αντικείμενα τα οποία χρησιμοποιούνται στη θεία λατρεία. Ονομάζεται και διακονικό επειδή το φροντίζει ο διάκονοςόταν υπάρχει.

Στη Θεία Λειτουργία χρησιμοποιούμε τα Ιερά Δισκοπότηρα. Πρόκειται για ιερά σκεύη καθαγιασμένα και με αποκλειστική χρήση στο ιερό και μέγα μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Είναι μεταλλικά και συνήθως από ασήμι και κοσμούνται ενίοτε από πολύτιμους λίθους.

Πρόκειται για το Δισκάριο, το Ποτήριο, τη Λόγχη, τη Λαβίδα, το μάκτρο και τα καλύμματα τους.

Η Λόγχη είναι μικρό μαχαίρι σε σχήμα λόγχης και με αυτό ο λειτουργός κόβει από το πρόσφορο και εξάγει τον Αμνό και τις μερίδες της Παναγίας και των αγίων. Συμβολίζει την λόγχη με την οποία ο στρατιώτης λόγχισε την πλευρά του Χριστού πάνω στο Σταυρό.

Το Δισκάριο είναι στρόγγυλος, αβαθής, δίσκος με υπερυψωμένη βάση και πάντα χαμηλότερος του Ποτηρίου. Τόσον στην πρόθεση, όσο και κατά τη Μεγάλη Είσοδο και στην Αγία Τράπεζα τοποθετείται πάντοτε στο αριστερό μέρος του Ποτηρίου (μόνο κατά την Μεγάλη Είσοδο στην Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία, το Δισκάριο κρατείται στο δεξιό μέρος).

Επί του Δισκαρίου τοποθετούνται κατά την Προσκομιδή ο Αμνός, η μερίδα της Παναγίας, οι 9 μερίδες των Προδρόμου, Αποστόλων, Προφητών, Μαρτύρων, Αναργύρων, οσίων, του αγίου Ιωάννου ή Βασιλείου (ανάλογα ποιου η Θεία

Λειτουργία επιτελείται) και του αγίου της ημέρας. Επίσης τοποθετούνται οι μερίδες των ζώντων και νεκρών των οποίων τα ονόματα μνημονεύθηκαν στην Ιερά Προσκομιδή.

Οι συμβολισμοί του δίσκου είναι αρκετοί. συμβολίζει τη φάτνη της Βηθλεέμ η τη νεκρική κλίνη του Κυρίου. Κατ άλλους το κυκλικό σχήμα συμβολίζει τον ουρανό και τον κόσμο και στο μέσον του βρίσκεται ο βασιλέας του κόσμου Χριστός.

Το Ποτήριο είναι με υψηλή βάση και φέρει εξωτερικά διάφορες παραστάσεις και σύμβολα. Μέσα στο Ποτήριο ρίχνεται νάμα (κρασί) και νερό, μετά την εξαγωγή του Αμνού, κατά την τελετή της Προσκομιδής. Μετά τον καθαγιασμό σε Σώμα και Αίμα Χριστού και πριν τη Θεία Κοινωνία τίθεται και το Σώμα του Χριστού επί του Ποτηρίου και κοινωνούν οι πιστοί με τη Λαβίδα.

Το Ποτήριο συμβολίζει την παράδοση των φρικτών του Κυρίου μυστηρίων και το ποτήριο που χρησιμοποίησε ο Κύριος κατά την τέλεση του Μυστικού Δείπνου.

Η Λαβίδα είναι μικρός επιμήκεις κοχλίας (κουταλάκι) ο οποίος χρησιμεύει στη μετάδοση Σώματος και Αίματος στους πιστούς. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι μέχρι περίπου τον 10ο αιώνα η μετάδοση της Θείας Κοινωνίας στους πιστούς γινόταν με τον τρόπο όπου ακόμα και σήμερα κοινωνούν οι λειτουργοί. Δηλ. χωριστά πρώτα από το Σώμα και μετά από το Ποτήριο.

Η λαβίδα συμβολίζει τη λαβίδα των Σεραφείμ που είδε στο όραμά του ο Προφήτης Ησαϊας.

Το μάκτρο είναι επιμήκες μαντήλι συνήθως πορφυρού χρώματος και χρησιμεύει να σπογγίζουμε το στόμα μας μετά τη Θεία Κοινωνία. Όταν κοινωνούμε πρέπει να το τοποθετούμε προσεκτικά κάτω από το στόμα μας γιατί με τον τρόπο αυτόν προστατεύει τυχόν πτώση Μαργαριτών στο πάτωμα.

Όταν ολοκληρωθεί η ακολουθία της Προσκομιδής, τα Ιερά δισκοπότηρα καλύπτονται με τα καλύμματα.

Πρώτα επί του δίσκου τοποθετείται ο Αστερίσκος. Πρόκειται για πτυσσόμενο μεταλλικό σταυρό με τις τέσσερις απολήξεις σε επιμήκεις βάσεις και τοποθετείται σκεπάζοντας τρόπον τινά τον Αμνό και τις λοιπές μερίδες. Συμβολίζει το αστέρι των Μάγων και το στερέωμα του ουρανού.

Πάνω από τον αστερίσκο τοποθετείται το κάλυμμα του Δισκαρίου το οποίο είναι όμοιο με το του Ποτηρίου. Είναι καλύμματα, ισομεγέθη, από πανί, σε σχήμα σταυρού και συνήθως ιδίου χρώματος με το της Ενδυτής και κοσμείται από κεντήματα ή αγγέλους.

Τέλος επάνω από τα καλύμματα αυτά τοποθετείται ο Αήρ.

Πρόκειται για ορθογώνιο κάλυμμα, μεγαλύτερο από τα δυο προηγούμενα. Κατά την Μεγάλη Είσοδο το κάλυμμα αυτό ο ιερέας ή ο διάκονος, εάν υπάρχει το φέρει στην πλάτη και επανατοποθετείται πάνω στα Τίμια Δώρα μέχρι την ανάγνωση του Συμβόλου της Πίστεως.

Τα δύο, όμοια καθ’ όλα καλύμματα, του δισκαρίου και ποτηρίου, μαζί με τον αέρα συμβολίζουν τα σπάργανα του Θείου Βρέφους ή τα νεκρικά οθόνια του Χριστού.

Βιβλιογραφία

-- Ο Χριστιανικός Ναός. Κων. Καλλινίκου.

-- Λειτουργική. Μιχ. Παπαδόπουλου.

-- Λατρευτικό Εγχειρίδιο. Γ. Κουζιουμτζόγλου

-- Τύπος και Συμβολισμός. Ιερ. Γ. Μεντιδάκη.

-- Λειτουργική. Ι. Φουντούλη.

-- Λεξικό Λειτουργικών Όρων. Γ. Βεργωτη.

-- Μικρό Χρ. Λεξικό. Επ. Ευθυμίου Στυλιου.

  Επιστροφή στή Σελίδα ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ